Dlaczego w herbie Szczecinka jest Gryf?

GRYF - to twór fantastyczny, o rodowodzie orientalnym. Mógł wziąć się z Indii, Mezopotamii, Egiptu albo Scytii, leżącej na północ od Morza Czarnego. To w jednej postaci uskrzydlony lew i drapieżny ptak, najczęściej orzeł. Ma głowę, szpony i skrzydła orła, tułów, łapy i ogon - lwa, oczy ogniste. Uszy może mieć końskie lub ośle, grzywę konia morskiego wokół szyi, zamiast grzywy - grzebień z rybich płetw. Plecy ma gładkie lub opierzone, podbrzusze - przeważnie cętkowane (niczym u tygrysa) albo plamiste (jak u pantery). Jeśli ma pióra - to często nasrożone. wtedy przednią nogę unosi ostrzegawczo.

W religiach starożytnych gryf był symbolem mocy i zręczności, niekiedy podstępu i fałszu. Był największym z ptaków, miał siłę, czujność i wściekłość lwa, bystry wzrok orła. Żył w złotych gniazdach, z których wzlatywał o wschodzie słońca i zagarniając promienie słoneczne leciał naprzeciw światłu. Są przedstawienia, na których gryfy z cętkowaną skórą napadają na daniele - to starodawna alegoria zwycięstwa dnia nad nocą. Jedna z legend głosi, że w trzecim tysiącleciu przed Chrystusem gryf dwukrotnie ukazał się ludziom, by zapowiedzieć nadejście dobrego królestwa.

Legend na temat Gryfów można by mnożyć, jedna też mówi że przodek szlachty pomorskiej podczas polowania w pomorskich puszczach, widział jak samica gryfa dzielnie walczyła o życie swojego potomstwa, odganiając różne drapieżne ptaki od gniazda i dlatego ów rycerz postanowił umieścić znak tego stworzenia w swoim herbie, na znak dzielności i waleczności. Od tej pory ród jego nazywał się Gryfitami.

Ponieważ we wczesnym średniowieczu Pomorze nie było zjednoczone każde księstwo posiadało inny herb. W tamtych czasach ziemie przechodziły z rąk do rąk i co rusz były przesuwane granice dlatego gryfów pomorskich w heraldyce wykształciło się kilka rodzajów. Poniżej przedstawiony jest herb zjednoczonego Księstwa Pomorskiego rozciągającego się od rzeki Reknicy na zachodzie do jeziora Żarnowieckiego na wschodzie. Ukształtował się on za czasów rządów księcia Bogusława X, który panował w latach 1474 - 1523. Widoczne są na nim gryfy każdego regionu.

	Księstwo Szczecińskie W błękitnym polu czerwony gryf, zwrócony w prawo, od 1521 r. występuje w złotej koronie, ze złotymi szponami i pazurami, zwrócony w lewo. Gryf ma zadarty i rozrzucony ogon, otwarty dziób z wyrzuconym językiem. (w heraldyce strony określa się patrząc od strony herbu a nie obserwatora)
	Księstwo Pomorskie W srebrnym polu czerwony gryf bez korony, zwrócony w lewo (na tkaninach i w ornamentyce gryf występuje także z koroną, która jest tylko ozdobą). Pomimo podziałów terytorialnych Pomorza, godło pozostawało bez zmian.
	Księstwo Kaszubskie W złotym polu czarny gryf bez korony, zwrócony w lewo. Pod pojęciem Kaszuby w tytulaturze rozumie się dawną, miejscową nazwę Pomorza. W 1317 roku książę wołogoski Warcisław IV odkupił z rąk brandenburskich ziemię sławieńsko-słupską, stanowiącą część Pomorza Gdańskiego.
	Księstwo Wendyjskie W srebrnym polu gryf zwrócony w prawo, miał głowę, piersi, pół tułowia, szpony i łapy czerwone, resztę zieloną.
	Księstwo Rugijskie Herb przedstawia czarnego lwa zwróconego w lewo na murze.
	Ziemia Uznamska W czerwonym polu srebrny gryf z rybim ogonem (rybogryf), zwrócony w lewo. Było to godło Puttkamerów (pomorskich Święców). Do godła książęcego przyjęty około 1592 r. jako herb uznamski.
	Ziemia Bardzka W złotym polu czarny gryf zwrócony w prawo, z trzema srebrnymi piórami na skrzydłach. Herb ten był własnością Księstwa Wołogoskiego. Podczas zmiany godła książęcego na dziewięciopolowe przeszedł na Ziemię Bardzką.
	Hrabstwo Guczkowskie Krzyż i cztery róże. W 1478 roku władzę nad całym Księstwem Pomorskim objął Bogusław X, przedstawiciel linii wołogoskiej. Linii tej od końca XIV w. przysługiwała godność hrabiów choćkowskich (Gützkow).
	Ziemia Wołogoska W górnej połowie tarczy, w czerwonym polu, pół srebrnego gryfa, w dolnej połowie błękitno złota szachownica (gryf wystający zza szachownicy). Herb ten podczas zmiany na godło dziewięciopolowe przeszedł z Ziemi Pełczyckiej na Wołogoską.

Pole na samym dole wielkiego herbu pomorskiego nazywane jest polem krwawym i ma barwę czerwoną. Oznacza ono posiadanie prawa najwyższego sądownictwa przekazanego przez cesarza.



Wizerunek herbu pomorskiego na mapie z 1656 roku

Herb nad wejściem do Muzeum Narodowego w Szczecinie.

Herb na guldenie z 1690 roku. Moneta została wybita w Szczecinie.

Trzymaczami wielkiego herbu są dwaj nadzy mężczyźni z przepaskami z liści na biodrach w heraldyce określani jako "dzicy mężowie", uzbrojeni w długie maczugi. Na głowach mają uproszczone hełmy z klejnotami postać po prawej z klejnotem pomorskim, czyli czerwonym stożkowym kapeluszem zakończonym złotym pomponem i niewielkim pękiem piór pawich, a po lewej hełm z klejnotem rugijskim, czyli pękiem pawich piór i pięcioma łodygami lilii. Główna tarcza herbowa zwieńczona jest hełmem rycerskim z koroną i klejnotem z pękiem pawich piór. Herb ten obowiązywał do roku 1811, kiedy to król Prus Fryderyk Wilhelm III nadał prowincji pomorskiej nowy w srebrnym polu czerwonego gryfa zwróconego w prawo.

Jak widać tereny na których lokowany był Szczecinek symbolizował wizerunek czarnego gryfa zwróconego w prawo na złotym tle. Ponadto założyciel Szczecinka książę wołogowski Warcisław IV pieczętował się czarnym gryfem. Symbol ryby (jesiotra) na dwojakie wytłumaczenie, pierwsze bardziej bardziej legendarne to takie, że ryba została umieszczona w szponach gyfa  jako symbol Branderburgii z którą Gryfici zaciekle konkurowali (Szczecinek został zbudowany jako osada warowna do obrony przed Branderburgią). Drugie wytłumaczenie jest takie że jesiotr znalazł się na tarczy herbowej jako lokalna osobliwość tutejszych jezior.

Taki wizerunek szczecineckiego herbu potwierdzają badania starych miejskich akt pod tym kątem prof. dr Karla Tümpla. Najstarsza pieczęć miejska z herbem pochodziła z roku 1582, następne są nieco późniejsze: z 1591, 1601, 1638, 1653 . Wszystkie one przedstawiają kroczącego gryfa najczęściej z rybą ( jesiotrem) u dołu, lub trzymaną w szponach. Najstarszy umieszczony poza pieczęciami herb miejski pochodzi z roku 1749 i umieszczony jest jako znak miejski na parze lichtarzy wykonanych w Szczecinku. Późniejszy jest o 100 lat herb (z 1852) umieszczony na wieży ratusza : gryf kroczący w prawo z rybą w szponie. Kształt gryfa jest niemal identyczny jak na sztandarze miejskim z połowy XIX w. przechowywanym w muzeum. Podobnie herby umieszczone w witrażach obecnej auli szkoły muzycznej, czy sali posiedzeń w ratuszu. O ile ze stempli nie można odczytać kolorów herbu to już na witrażach czy sztandarze gryf zawsze jest czarny na żółtym - złotym polu. Badaniom Tümpla zawdzięczamy naukowe ustalenie prawidłowego herbu miasta Szczecinka.

Trwałość i niezmienność herbu przez wieki było wartością samą w sobie. Jednak po 1945 r. herby wielu miast, szczególnie na Ziemiach Odzyskanych zostały zmienione, niekiedy bez formalnych uchwał rad narodowych. W Szczecinku około roku 1960 zmieniono historyczny wizerunek herbu umieszczając na srebrnym polu czerwonego gryfa kroczącego w prawo i trzymającego w szponach niebieską rybę. Jednak podkreślić należy że nie tylko powojennym polskim władzom zdarzało się tak błędnie interpretować ten miejski symbol. TUTAJ można zobaczyć dowód na to, że taki wizerunek szczecineckiego herbu pojawiał się również przed II wojną światową. Po roku 1990 coraz więcej samorządów wykazuje dbałość o zachowanie, a czasem przywrócenie historycznego herbu miasta. Tak też było w przypadku Szczecinka, gdy jedną z pierwszych uchwał wybranej w 1990 roku Rady Miasta, było przywrócenie historycznego herbu i flagi Szczecinka.






Historycznym i obecnie obowiązującym herbem miasta Szczecinka jest czarny gryf na żółtym (złotym ) polu kroczący w prawo, którego przednie łapy, pazury tylnych łap i dziób są czerwone, a w dolnej prawej części tarczy umieszczona jest biała ryba - jesiotr.