Na wyspie jeziora Trzesiecko w XIII wieku
istniał graniczny gród księstwa zachodniopomorskiego. W 1310 roku z inicjatywy
księcia Warcisława IV rozpoczęto wznoszenie zamku. Nie zostało dotychczas
wyjaśnione czy zamek Warcisława był murowany, jeśli tak to ograniczało się to do
budynku mieszkalnego, a umocnienia grodu zostały tylko odbudowane.
Zamek był siedzibą starostów, którzy w imieniu księcia sprawowali tu władzę.
Pierwszym starostą został Otto von Wedel, a po nim Arnold Dębicz. W tym samym czasie istniejąca
wcześniej osada na stałym lądzie w pobliżu wyspy otrzymała prawa miejskie.
Zapewne nie bez wpływu na wzniesienie zamku w Szczecinku, była równoczesna
budowa przez Krzyżaków zamku w Człuchowie, podobno największego po Malborku.
W 1356 roku zabudowania z czasów Warcisława IV zostały rozebrane i prawdopodobnie z wykorzystaniem pozyskanego
materiału wzniesiono nowy zamek, w pełni murowany. Początkowo powstało skrzydło
na południowym krańcu wyspy od strony jeziora, a dziedziniec otoczono murem
obwodowym, całość miała plan zbliżony do prostokąta. Budynek mieszkalny miał
tylko jedną kondygnację, był też płytko podpiwniczony. Brama wjazdowa znajdowała
się od strony miasta, czyli od północy, z niej na stały ląd prowadził drewniany
most na palach.
Budowę tego założenia prowadzono do 1364 roku. Przesunięcie się granicy z
państwem krzyżackim, przez co zmalała rola obronna Szczecinka, doprowadziło do
chwilowego wstrzymania dalszej budowy. Do końca XIV
wieku wznowiono jednak prace i wybudowano jeszcze drugą kondygnację głównego
skrzydła. Prawdopodobnie podczas rozbudowy prowadzonej w latach 1459-1474 za
czasów księcia Eryka II wzniesiono północne skrzydło, w którym znalazła się
brama wjazdowa. Budynek ten miał trzy kondygnacje, a przy jego wschodnim
narożniku znajdowała się czworoboczna wieża. W dokumentach pojawiają się
późniejsze nazwy skrzydeł, południowe to dom rycerski a północne nazywane jest
bramnym.
Nie jest jednoznacznie wyjaśniona geneza wieży nazywanej więzienną,
która znajdowała się przy wschodniej ścianie domu rycerskiego. Grubość murów
świadczyć może, że nie powstała w średniowieczu, można przyjąć, że pochodzi z
przebudowy dokonanej w XVI wieku. Wieża ta była u podstawy cylindryczna o
średnicy ponad 8 metrów, a wyższe jej kondygnacje miały plan kwadratu.
W latach 1606-1610 książę Filip II
przebudował południowe skrzydło nadając mu cechy renesansowe, a w latach
1619-1623 książę Ulryk wzniósł nowe skrzydło północne w miejsce rozebranego. W
latach 1690 i 1780 skrzydło południowe przebudowywano, a północne rozebrano w
1801 roku. W ciągu XIX i XX roku jeszcze kilkukrotnie przebudowywano ocalały
budynek.
W latach 1368 - 1390 mieszkał w zamku książę Warcisław V. W roku 1409 i 1423 miały tu miejsce
dwa wielkie antypolskie zjazdy zorganizowane przez Krzyżaków. Oba nie miały
zresztą niemal żadnego praktycznego znaczenia. W roku 1457 zatrzymał się krótko
na zamku Wielki Mistrz Krzyżacki Ludwik von Erlichshausen, który po upadku
Malborka zdążał do Świdwina. W czasie wykonywania pomiarów do swej mapy w zamku
w 1612 r. mieszkał Eberhard Lubinus. Natomiast w okresie wojny siedmioletniej
miał tu przez dłuższy czas przebywać Karol Radziwiłł ze swą świtą, ku rozpaczy
rujnowanych tym pobytem gospodarzy.
Od roku 1606 zamek został podniesiony do rangi oprawy wdowiej książąt
zachodniopomorskich. Najpierw mieszkała w nim księżna Anna wdowa po Bogusławie
XIII, a potem od 1622 do 1650 r. księżna Jadwiga Brunświcka, wdowa po księciu
Ulryku. Szczególnie ta ostatnia zasłużyła się we wdzięcznej pamięci mieszkańców
miasta, poprzez pomoc finansową dla tutejszego kościoła, a przede wszystkim
dzięki fundacji jednego z pierwszych na Pomorzu Zachodnim gimnazjum.
W roku 1653 zamek przejęła Brandenburgia i od tego czasu zaczął chylić się on ku
upadkowi. W latach 1780 - 93 mieściła się w nim założona przez Fryderyka
Wielkiego manufaktura pasów brzusznych, a w latach 1800 - 1880 był tu szpital i
przytułek. W okresie II wojny światowej w zamku wg niektórych relacji znajdowała
się katownia gestapo, w której przesłuchiwano m.in. żołnierzy Batalionu Odra.
Po wojnie zamek zajmowało wojsko, a później był tu dom wycieczkowy Jantarii. W
kwietniu 1996 roku zamek został sprzedany, obecnie budynek nie jest
wykorzystywany.
|
Domniemany
wygląd zamku ok. 1320 roku. |
|
Najstarszy
widok miasta z widocznym zamkiem pochodzi z 1612 r. i umieszczony jest na
winiecie mapy Lubinusa wydanej w 1618 r. w Amsterdamie. |
|
Szkic zamku
wykonany w 1925 roku przez Karla Tuempla przedstawiający zamek w okresie od
roku 1619 do 1667. |
|
W XIX w. po raz kolejny
zburzono skrzydło północne i wybudowano nowe, razem ze skrzydłem wschodnim,
które istnieją do dziś. |
|
Zdjęcie to i
powyżej przedstawiają jeszcze skrzydło północne i wschodnie w dawnej formie. |
|
Tutaj już
widoczne jest skrzydło północne po przebudowie, i w takim stanie istnieje do
dzisiaj. |
|
Założony na
planie prostokąta o wymiarach 13,6 x 33,5
m, ma grube na ok. 1,9 m mury do wysokości 7 m. |
|
Szkic okolic
zamku. Przerywaną linią zaznaczony jest dawny przebieg linii brzegowej
jeziora. Zamek do 1866 stał na wyspie, jeziora Trzesiecko.
|
|
Najstarsze skrzydło południowe pochodzi z połowy XIV w., pozostałe skrzydła
wschodnie i północne pochodzą z XIX i XX w.
Południowe skrzydło zamku wybudowano w 1 poł. XIV w. w miejscu wcześniejszego
grodziska słowiańskiego. Do XVI w. postawiono skrzydło
północne (bramne), oraz ceglaną wieżę zwaną więzienną przy starym południowym
skrzydle od strony wschodniej. |
źródła:
www.zamki.pl
www.muzeum.szczecinek.pl
źródła własne