WARCISŁAW IV (ur. 1290 zm.
01.08.1326)
W pierwszej połowie czternastego wieku powstał zamek i miasto
Nowy Szczecin (Szczecinek). W 1310 roku otrzymał on prawa miejskie wzorowane na
Szczecinie, dlatego też taka nazwa. Został on wybudowany jako twierdza graniczna
księcia Warcisława IV broniąca jego ziemie przed Waldemarem z Brandenburgii.
Dzięki korzystnemu położeniu na terenach bagiennych i miedzy jeziorami, miasto
było zabezpieczone tylko wałem i palisadą.” – tego typu informacje znajdziemy w
każdym przewodniku dotyczącym Szczecinka. Jednak można powiedzieć, że założenie
Szczecinka było jednym z wielu czynów tego pomorskiego władcy. W takim razie kim
był i jak wyglądało życie Warcisława IV, poniżej kilka historii z jego
burzliwego życia.
Warcisław IV urodził się w 1290 roku i był synem Bogusława IV. W
tamtych czasach książęta pomorscy obierali różne drogi polityki zagranicznej,
Bogusław IV połączył się z Polską żeby stawić opór Brandenburgii, podczas gdy
Książe Otto I był w przyjaźni z panami lenna Brandenburgią. Zaraz po śmierci
Bogusława IV (1309), gdy władzę przejął jego syn Warcisław IV, zmienił on swoją
politykę i zbliżył się do margrabiego Brandenburgii Waldemara. Sojusz ten został
zawarty dla obrony przeciw królowi Danii Erykowi, który chciał przyłączyć do
swojej posiadłości miasto Starslund. Warcisław IV żył w zgodzie ze swoim stryjem
Ottonem ze Szczecina, było to o tyle ważne dla gryfitów, ponieważ król Eryk
zaczął coraz intensywniej nacierać na pomorskie kraje nadbałtyckie. Książe
wołogowski zapewnił sobie w 1310 roku poprzez układ dziedziczny z Księciem Rugii
Wisławem przejęcie jego ziem, jeśli on zmarłby bez spadkobiercy, przez co
umacniał swoją pozycję na północnym-zachodzie księstwa. W grudniu 1310 roku
margrabia Waldemar, książę Warcisław IV i Książe Otto ze Szczecina wyruszyli
przeciw królowi Danii Erykowi, z którym początkowo pertraktowano o miasto
Rostock. Król szukał powodów, aby podbić miasto siłą. W czerwcu 1311 na żądanie
Eryka, który zorganizował na tą okoliczność turnieje i uroczystości, zgromadzili
się, pod Rostockiem liczni północnoniemieccy książęta i wspólnie zaplanowali
podbicie miasta. Obecni tam również byli obaj pomorscy książęta, margrabia
Waldemar oraz biskup kamieński Henryk. Występowali w sojuszu z Waldemarem,
którego poddany Książe Otto zezwolił za to na wolny obrót handlowy nad Morzem
Bałtyckim. W walce, która wkrótce zaczęła się o miasta Wismar i Rostock,
uczestniczył osobiście Książe Otto. Prawdopodobnie, dlatego doszło do sporu z
Warcisławem IV, który spostrzegł w tym sojuszu pogwałcenie układu podziału ziem
z 1295 roku. W 1312 biskup Henryk pojednał obu podziałem ziem na pół. Spór o
miasta Wismar i Rostock zakończył się porażką Danii pokojem w Templinie w 1317
roku.
1309r. książę Warcisław IV odwiedza Trzebiatów. W dokumencie
wówczas sporządzonym potwierdza akt lokacyjny z 1277 roku oraz ogłasza
niezależność miasta od klasztoru w Białobokach. Opat Thiboldus i książę
oznajmiają: „rajcom i gminie, na której ziemi położone jest miasto, podobnie jak
obszar wewnątrz ustalonych granic, przyznaje się nieograniczone prawo
własności”. Książę przekazuje także miastu prawo do ochrony portu Regoujście.
Strefa wolnocłowa zostaje rozciągnięta na Bałtyk na szerokość mili. Miasto może
pobierać opłaty celne poprzez swoich funkcjonariuszy.
W roku 1316 książę wołogowski Warcisław IV otrzymał takie ziemie
jak: Słupsk, Darłowo i Sławno i mógł przez to rozszerzyć swoje panowanie aż po
Łebę. Ziemie te trafiły po wymarciu pomorskich księstw w 1294 w ręce margrabiów
z Brandenburgii. Ci założyli tam w 1310 roku miasto Słupsk i w 1312 Darłowo.
Jednak w 1329 roku książę musiał teren zastawić, żeby pozyskać środki na wojnę
przeciwko Brandenburgii. Kazał w 1309 w Szczecinie wybudować zamek dla
wzmocnienia państwa. Szczecin jest od tego czasu stolicą Pomorza.
Zaostrzał się coraz bardziej stosunek miasta Stralsund do jego
władcy, księcia Wisława, mieszkańcy nie szanowali praw przez niego wydanych.
Obywatelom udało się zjednać sobie margrabiego Waldemara poprzez spiskowanie
przeciw duńskiemu królowi. Z kolei za Waldemarem stali książęta pomorscy, także
miasto posiadało silnych sojuszników, gdy 9 stycznia 1314 roku w Grevesmühlen
książę Wisław z książętami z Meklemburgii wszedł w układ przeciwko miastu.
Mieszkańcy Starslund próbowali poprzez pozorną uległość odwrócić zagrożenie.
Wprawdzie próbowano w Stralsund jeszcze raz odwrócić niebezpieczeństwo przez
uległość, ale gdy potem książęta zawsze swoje żądania podnosili, miasto
poczyniło odpowiednie kroki i weszło pod osłonę brandenburskich margrabiów,
wtedy rozpoczęła się otwarta walka miasta przeciwko księciu Wisławowi. Waldemar
i książę Warcisław wspierali je dzielnie i podbili Loitz. Następnie Wisław,
który starał się bronić, wezwał króla Danii na pomoc. Zanim nadeszła pomoc,
Waldemar i Wisław podpisali pokój 9 grudnia 1314 roku w Templinie.
Brandenburczyk odstąpił swoje roszczenia do Loitz wobec zapłaty pieniężnej,
Wisław obiecał nadać mieszkańcom Stralsund wszystkie prawa i swobody. Jednakże
nie zaniechał planu, by podbić miasto i wszedł w związek z królem Erykiem oraz
licznymi książętami północnych i środkowych Niemiec. Książę Warcisław IV
pośredniczył w czerwcu 1315 roku przy zjednoczeniu Waldemara z Brandenburgii i
króla Eryka; obaj pomorscy książęta przejęli gwarancję na to, że Wisław w
następnych trzech latach nie będzie rościł sobie praw wobec Stralsund.
Terytorium, pomorskich książąt margrabia Waldemar z Brandenburgii
pozostawił w templińskim układzie Słupsk (ze Sławnem i Darłowem) w 1316
Warcisławowi IV, który wspierał margrabiów razem z Ottonem I. Terytoria te
zostawały oddzielone przez diecezje Kamieńską od pozostałego księstwa. Dlatego
biskupstwo otrzymało tereny w okolicach Kołobrzegu i Koszalina.
Waldemar nie miał szczęścia w walkach z Meklemburgią. Dlatego
podjęto pertraktacje pokojowe, w których także pomorscy książęta uczestniczyli.
Zapoczątkowane 24 i 25 listopada 1317 roku w końcu przyniosły definitywny pokój.
Książę Wisław pojednał się ze swoim miastem Stralsund, któremu użyczał od tej
chwili nieustannie swojej życzliwości i poparcia; także król Eryk wziął miasto
pod swoją opiekę. Waldemar odstąpił Stargard Meklenburgii oraz wliczył swoich
pomorskich sojuszników do pokoju, z czego książęta pomorscy i pomorskie miasta
czerpały pożytek.
Książe Warcisław IV nadał w 1318 roku Henningowi z Behr na
Stochow wioske Zitzmar (powiat Greifswald/Gryfia).
W 1318 roku książę Warcisław IV Sprzedał Kopice (powiat Kamień),
patronatem kościelnym, sądownictwem i prawem połowu ryb klasztoru cystersów w
Wolinie.
Ledwo co, minęły wielkie zamiejscowe wojny a między obydwoma
książętami pomorskimi wybuchł spór. Kiedy się Otto ze Szczecina poróżnił ze
swoimi miastami z powodu kilku obywateli w wiosce. Po układach z 1295 roku
obróciły się one przeciwko księciu Warcisławowi, który zawarł z nimi przymierze
ochronne. Doszło do zatargu z wasalami Szczecina, którego początek jest
nieznany. Śmierć margrabiego Waldemara (14 sierpień 1319) spowodowała, że obaj
książęta stanęli sobie na drodze, ponieważ otworzyła im się teraz możliwość
zdobycia kawałka ziemi poprzez wykorzystanie sytuacji, że w Brandenburgii, objął
panowanie nieletni chłopiec. Książę Warcisław poświęcił się nowym terenom i
otrzymał od tamtejszych miast uznanie jako opiekun młodego margrabiego Henryka.
Natomiast w Uckermark miał potyczkę z Maklenburgią, przeciw której wystąpił
młody Henryk zaraz po śmierci Waldemara. Młody margrabia zmarł w lipcu 1320 roku
i Marchia była bezpańska. 2 marca 1320 roku obaj pomorscy książęta zawiązali
silną współpracę. Teraz wobec dążeniom Pomorza do niezależności, który był wolny
przez wymarcie Askanierów, bronili się z wszystkich sił. Znaleźli przy duńskim
królu Krzysztofie wsparcie, który był następcą tronu po swoim bracie Eryku i
zyskali dużą część Uckermark. Połączyli się również zażyle z biskupem w Kamieniu
Pomorskim, wzięli 16 sierpnia 1320 swoje całe ziemie od biskupstwa Kamień do
lenna. Ten specyficzny krok, który uczynili książęta, nie miał praktycznie
żadnego znaczenia, chcieli zyskać przez to tylko opiekę kościoła oraz przywiązać
do siebie biskupa.
Walka z Meklemburgią trwała dalej i nie doprowadziła książąt do
sojuszu z księciem Wisławem, który obiecał im w 1321 roku swoją ziemię, jeżeli
nie będzie posiadał następcy. Decyzje tą podjęli miedzy innymi ze względu na
finanse Księstwa. Ciągła wojna w Uckermark i Neumark absorbowała zbyt duże siły
kraju i wiele terenów zostało strasznie zdewastowanych. W końcu Pomorze
otrzymało w 1323 dużą część w Marchii w stałe posiadanie.
W 1319 roku Warcisław IV przekazał augustyńskim mnichom swój
zamek w Anklam i oraz prawo poboru podatku z pobliskich ziem.
Około 1000 r. Bytów należał do zachodniopomorskiej warowni
Słupsk; od początku XIII wieku do Księstwa Pomorskiego, od 1309 do 1317 do
Marchii Brandenburskiej, potem do księcia Wartislawa IV, który to w 1321 roku
podarował ten teren swojemu marszałkowi Henning z Beer. Jego synowie sprzedali
ziemie i zamek w 1329 roku niemieckiemu zakonowi.
9 stycznia 1321 roku Książe Warcisław IV nadał w Gryficach radzie
i ogółowi obywatelstwa z Trzebiatowa nad Regą, jak również Gryfii prawo, które
stanowiło, że poza swoim miastem nie mają prawa być postawieni przed sądem.
1 maja 1321 roku pomorscy książęta Otto I, Warcisław IV i Barnim
III ustanowili granice swoich terytoriów z księstwem Kamieńskim.
5 maja 1321 roku książęta pomorscy Otto I, Warcisław IV i Barnim
III przepisali księciu Wisławowi III z Rugii 2000 marek w srebrze na obiecaną im
pomoc przed księciem Mecklenburgii i jego sprzymierzeńcami, zastawili na ten cel
miasto i ziemie Trzebiatów nad Tollense. Biskup Konrad IV z Kamienia i pomorscy
książęta Otto I, Warcisław IV i Barnim III zawarli tego samego dnia z księciem
Wisławem III sojusz i dziedziczne bratanie się. Poza tym książęta Otto,
Warcisław IV i Bamim III zawarli pakt ochronny z takimi miastami jak Prenzlau i
Pasewalk.
Książę Bardo i Rugii Wisław, zawarł z księciem
pomorsko-wołogowskim Warcisławem IV, synem swojej siostry, 5 maja 1321 roku w
Gryfii układ dziedziczenia.
16 sierpnia 1321 roku książęta Otto I, Warcisław IV i Barnim III
sprzedali biskupowi Konradowi IV z Kamienia, za 8000 weneckich marek, na okres
10 lat, miasto i ziemie Kamień.
W 1321 roku Książe Otto I, Barnim III i Warcisław IV sprzedali
miasto Kamień biskupowi Konradowi IV.
Biskup Hermann II z Skwierzyny połączył się 31 grudnia 1321 roku
z swoimi braćmi, przyjaciółmi i pomocnikami z księciem Wisławem III i książętami
Otto I, Warcisławem IV i Barnimem III z Pomorza przeciwko każdemu, a szczególnie
przeciwko książętom z Mecklenburgii, z wyjątkiem obu książąt z Werle.
1322r. rada miejska Trzebiatowa otrzymuje od księcia Warcisława
IV następny przywilej - bez zezwolenia rady żaden towar nie może zostać wysłany
statkiem. Zgodę na wypłynięcie statku wystawiano po uiszczeniu opłat oraz
zatwierdzeniu listy na wywóz żyta, jęczmienie, mąki, piwa, chleba i innych
produktów.
Książe Warcisław IV przekazał w 1325 roku miastu Loitz (powiat
Grimmen) patronat nad szkołą i kościołem.
Tymczasem młody margrabia Ludwik z Wittelsbach przybył ze swoim
protektorem Bertholdem z Henneberg do Marchii, żeby przedstawić tam swoje
roszczenia. W celu utrzymania się w Neumark, książęta pomorscy zawarli 18
czerwca 1325 roku w Nakel sojusz z polskim królem Władysławem Łokietkiem. Obie
strony rozdzieliły Neumark w swoich sferach zainteresowań, Pomorzanie pojednali
się już ponownie z Wittelsbachernem w następnym roku.
Miasta już w tamtych czasach były zamorzne, przede wszystkim te
duże, które zajmowały się międzymiastowym handlem, takie jak Szczecin i
Stralsund, w niewielkim rozmiarze takze Gryfia, Anklam, Stargard, Kołobrzeg i
Słupsk. Niektóre z nich już w XIV wieku zajmowały ważne miejsce w finansowych
ocenach monarchii. Stralsund odkupiło prawo bicia monety w 1319 roku od Wicława
z Rugii, Warcisław IV zatwierdził w Stralsund 3 grudnia 1325 roku przywilej
monetowy na wieczność
Książę Wisław III zmarł 8 listopada 1325 roku, po tym jak jego
syn Jaromar 25 maja pożegnał się z życiem. Z układu dziedzicznego wynikało, że
następcą po nim był jego bratanek Warcisław IV, a miasta i lennicy kraju wybrali
go stanowczo na swojego pana i złożyli mu hołd. Król Krzysztof z Danii złożył mu
hołd w Bardo. Księstwo Rugii stało się częścią księstwa Wołogowskiego.
Warcisław IV zmarł 1 sierpnia 1326 roku.
15 lat po jego śmierci lenno Rugii przeszło na rzecz księcia z
Mecklenburgii; trudne spory dziedziczne były skutkiem zakończenia w 1369 roku
pokoju w Ribnitz. Od tego czasu Bardo należało do Pomorza.
Warcisław IV pozostawił po sobie dwóch nieletnich synów,
Bogusława IV i Barnima IV, oraz owdowił, Elżbietę ze Śląska, która po jego
śmierci urodziła trzeciego syna Warcisława V. Opiekę nad młodymi książętami
prowadzili Książę Otto i Barnim ze Szczecina.
Żona Warcisława IV zmarła w 1356 roku.
W tym miejscu warto dodać, że syn Warcisława IV, Warcisław V był
księciem pomorskim na Szczecinku i tylko za jego panowania ziemia Szczecinecka
była osobnym księstwem.
ZOBACZ DRZEWO GENEALOGICZNE GRYFITÓW