Żydzi szczecineccy - ofiary Holocaustu.

Artykuły historyczne, napisane przez uzytkowników portalu szczecinek.org, oraz pochodzące z innych źródeł.
Szczecinek.org
Posts: 168
Joined: 02 Feb 2009, 21:13

Żydzi szczecineccy - ofiary Holocaustu.

Post by Szczecinek.org »

Losy Żydów mieszkańców Szczecinka
Żydzi stanowili w pierwszej połowie XX w. znikomy procent ludności Niemiec. Byli silnie zasymilowani i uważali się za pełnoprawnych obywateli tego państwa. W prowincji pomorskiej, do której należał Szczecinek przed wojną, w 1933 r. mieszkało ponad 6000 Żydów, co stanowiło zaledwie 0,3 % całej populacji. W tym samym czasie w Szczecinku mieszkało 108 Żydów na ogólną liczbę 16 078 mieszkańców. Jako najważniejsze żydowskie rodziny wymienia się Arndtów, Behrendtów, Jacobich, Lesserów, Michaelisów, Freundlichów i Salingerów. Większość z nich trudniła się handlem. Liczba Żydów w Szczecinku, jak też w innych prowincjonalnych miastach, stopniowo malała jeszcze przed dojściem Hitlera do władzy w 1933 r. Mieszkańcy małych miejscowości szukali pracy i lepszego życia w wielkich ośrodkach takich jak Berlin. Po przejęciu władzy przez nazistów sytuacja Żydów z każdym rokiem zaczęła się pogarszać. Restrykcjom władz towarzyszyły prześladowania organizowane przez NSDAP i SA. Ich główną formą były demonstracje antyżydowskie i bojkot żydowskich sklepów. Władze dążyły do odseparowania Żydów od reszty Niemców, począwszy od ustaw norymberskich z 1935 r., poprzez stopniowe ograniczanie możliwości pracy, edukacji i życia kulturalnego. Według spisu z maja 1939 r., który przeprowadzono stosując dyskryminacyjne kryteria zgodne z ustawami norymberskimi, w Szczecinku mieszkało jeszcze 52 Żydów (w tym 22 mężczyzn), 6 „mieszańców 1. stopnia” (Żydem był jeden z rodziców lub dwoje dziadków) i 12 „mieszańców 2. stopnia” (Żydem był jeden z dziadków). Postępująca dyskryminacja zmuszała Żydów do porzucenia swoich domów i pracy – część wyjeżdżała za granicę, inni przenosili się do większych skupisk ludności żydowskiej, głównie do Berlina i Szczecina. Do czasu wydania przez władze zakazu emigracji w październiku 1941 r. około połowa z ponad pół miliona niemieckich Żydów emigrowała z kraju.


Przełomowym momentem stała się „noc kryształowa” (9/10 listopada 1938), kiedy to naziści w całych Niemczech dokonywali pogromów ludności żydowskiej. W Szczecinku została spalona synagoga. Wkrótce na masową skalę przeprowadzono akcję przymusowego wywłaszczenia Żydów. W czasie wojny wprowadzono kolejne ograniczenia poruszania się, zmniejszano przydziały, nakazano Żydom noszenie gwiazdy Dawida. Oprócz licznych ograniczeń nękano ich aresztowaniami np. Hermann Israel Lewinski został w lutym 1940 r. zatrzymany wraz z żoną w Szczecinie wkrótce po tym, jak opuścił tamtejsze więzienie.(Israel to imię nadawane urzędowo wszystkim mężczyznom żydowskiego pochodzenia). Pozostałych na wolności Żydów w czasie wojny władze zaczęły skupiać w wybranych miejscach, które miały stać się punktami etapowymi dla dalszych deportacji do gett i obozów w Czechach (Terezin) i w Polsce. Taką funkcję pełnił od 1940 r. Słupsk. Według jednej z relacji w lipcu 1942 r. zwieziono tutaj pozostałych Żydów z rejencji koszalińskiej, a następnie deportowano ich do Auschwitz i Terezina. Wcześniej – w lutym 1940 r. – zaczęto wywózki Żydów skupionych w Szczecinie, których skierowano do gett i obozów w Polsce. W tych grupach mogli znaleźć się również mieszkańcy Szczecinka, choć z danych zawartych w tabeli wynikałoby, że duża ich część już wcześniej znalazła się w Berlinie. W Niemczech systematyczna akcja deportowania ludności żydowskiej zaczęła się w październiku 1941 r. W czerwcu 1943 r. Goebbels ogłosił Berlin miastem „wolnym od Żydów”. Większość z deportowanych została zamordowana w obozach zagłady i gettach na Wschodzie.

Lista ofiar
Poniższa lista powstała z informacji zawartych w internetowej Centralnej Bazie Danych Ofiar Shoah stworzonej przez instytut Yad Vashem. Dane tam zgromadzone pochodzą z różnych źródeł, stąd też różnice w zawartości opisów poszczególnych osób. Tekst w nawiasach kwadratowych pochodzi z innych źródeł niż wspomniana wyżej baza danych lub stanowi komentarz.


Objaśnienia:
Nazwisko i imię – podane zgodnie z zapisem w bazie danych. W nawiasach okrągłych nazwisko panieńskie. Imiona i nazwiska występują czasami w kilku wersjach: niemieckiej i w transkrypcji z hebrajskiego.
Miejsce urodzenia i zamieszkania – w nawiasach nazwy landów lub prowincji Niemiec. W niektórych przypadkach źródła podają oddzielnie miejsce stałego zamieszkania i miejsce pobytu w czasie wojny – nazwy te zostały oddzielone ukośnikiem. Znak zapytania oznacza brak informacji w bazie danych.
Deportacja – opis zawiera nr transportu, trasę i datę wyjazdu.
Miejsce i data śmierci – pod tabelą krótkie notki dotyczące wymienionych tu miejsc.
Zawód; rodzice, małżonek – szczegółowe informacje dotyczące poszczególnych osób.
Inne – kto przekazał instytutowi Yad Vashem informację o danej osobie. Ponadto komentarze autora opracowania.


TABELA Z DANYMI OFIAR.


Miejsca zagłady:
Auschwitz – kompleks obozów, który Niemcy zaczęli tworzyć w Oświęcimiu i okolicach od czerwca 1940. Składał się z trzech części głównych: Auschwitz I, Auschwitz II-Birkenau i Auschwitz III-Monowitz oraz ok. 40 podobozów. W 1942 zaczął funkcjonować w ramach tego kompleksu obóz zagłady (Auschwitz II-Birkenau). Do Auschwitz deportowano łącznie ok. 1,3 mln ludzi, z tego 1,1 mln Żydów. Pomiędzy 1942 i 1944 z Niemiec i Austrii deportowano tutaj 23 000 ludzi. Żydzi niemieccy docierali tutaj również za pośrednictwem innych obozów i gett np. z Terezina. Większość z nich ginęła w komorach gazowych bezpośrednio po przybyciu do obozu. Liczbę ofiar szacuje się na 1,1 mln, z czego ok. 1 mln to Żydzi z całej Europy. Obóz został wyzwolony przez Armię Czerwoną 27 stycznia 1945.
Czerniowce – tradycyjna stolica Bukowiny, obecnie na Ukrainie, w czasie wojny w granicach Rumunii. W tutejszym getcie skupiono na początku kilkadziesiąt tysięcy Żydów. Istniało od października 1941 do czerwca 1942. Część jego mieszkańców deportowano do innych obozów. Pozostałych przy życiu mieszkańców zamordowano na miejscu.
Dachau – obóz koncentracyjny utworzony przez nazistów w 1933 w Bawarii. Początkowo przeznaczony był dla niemieckich opozycjonistów, z czasem rozrastał się, przyjmując nowe kategorie więźniów (m.in. jako główny obóz dla duchownych) różnych narodowości, w tym także Żydów. Największe grupy narodowościowe tworzyli Polacy i obywatele ZSRR. Zgodnie z rozkazem Himmlera z października 1942 wszystkich Żydów z tego obozu deportowano do Auschwitz. Przez obóz przeszło 200 do 250 tys. ludzi. Władze obozu zarejestrowały ok. 30 000 zmarłych, ale przyjmuje się, że mogło tam zginąć nawet 148 000 ludzi. Więźniów obozu wyzwolili Amerykanie w kwietniu 1945.
Drancy – obóz zbiorczy i przejściowy na przedmieściach Paryża utworzony w sierpniu 1941. Do sierpnia 1944 przeszło przez ten obóz 70 000 więźniów. Większość z nich deportowano do obozów zagłady – przede wszystkim do Auschwitz. Ocalało ok. 1500 osób uwolnionych przez wojska alianckie.
Łódź – największe getto utworzone przez Niemców na ziemiach wcielonych do Rzeszy w lutym 1940. Mieszkało w nim ok. 200 000 ludzi, w tym 38 500 z Niemiec, Austrii, Czechosłowacji i Luksemburga. Od stycznia do jesieni 1942 trwały deportacje do obozu zagłady w Chełmnie. Do wiosny 1944 getto przetrwało jako wielki obóz pracy. Jego likwidację naziści rozpoczęli w czerwcu 1944, wysyłając pozostałych przy życiu do obozów zagłady w Chełmnie i Auschwitz-Birkenau. Kilkuset ostatnich robotników z getta zdołało dotrwać do wyzwolenia miasta przez Rosjan w styczniu 1945.
Majdanek – obóz koncentracyjny i obóz zagłady utworzony jesienią 1941 na przedmieściu Lublina. Przeszło przez Majdanek ok. 300 000 więźniów, z czego ponad połowę stanowili Żydzi. Zginęło tam co najmniej 78 000 ludzi (w tym 59 000 Żydów). Część więźniów, głównie Żydów, Niemcy rozstrzeliwali (listopad 1943 – „Aktion Erntefest”) i mordowali w komorach gazowych. W lipcu 1944 obóz został ewakuowany, a wkrótce zajęty przez Armię Czerwoną.
Mińsk – getto zostało tu utworzone przez Niemców w lipcu 1941. Początkowo przeznaczone było dla Żydów z Białorusi, jednak jesienią 1941 Niemcy zadecydowali o deportacji do Mińska Żydów z Niemiec, Austrii i Czech. W listopadzie przybyły pierwsze transporty (łącznie ok. 35 000 ludzi) – część ludzi zamordowano od razu po przybyciu. Getto podzielono wtedy na część dla Żydów miejscowych i na tzw. „Reich Getto” dla deportowanych. Większość Żydów z zachodu zginęła w kilku „akcjach likwidacyjnych” w 1942 i 1943 (rozstrzelani lub wysłani do obozów śmierci). Mińsk pełnił w tym czasie rolę „stacji pośredniej” dla Żydów wysłanych na śmierć m.in. do pobliskiego obozu w Małym Trościńcu (Niemcy zainstalowali tam komory gazowe). Getto zostało zlikwidowane w październiku 1943. Łącznie w Mińsku naziści zamordowali ponad 86 000 Żydów.
Piaski – miasto w okolicach Lublina, w którym Niemcy w 1942 utworzyli getto przejściowe dla Żydów z Europy Zachodniej, Czechosłowacji oraz Polski (od 1940 istniało tutaj getto dla Żydów miejscowych). Wraz z kilkoma innymi tego typu gettami (m.in. Izbica, Rejowiec) znalazło się na drodze transportów do obozów zagłady głównie w Bełżcu i Sobiborze. Na wiosnę 1942 przywieziono tutaj 5000 Żydów z Zachodu. W czasie likwidacji 1000-2000 ludzi Niemcy rozstrzelali na miejscu, pozostałych wywieźli do obozów zagłady (styczeń 1943).
Ryga – getto utworzone w październiku 1941 przez Niemców w jednej z dzielnic stolicy Łotwy. Początkowo zamknięto tutaj ok. 30 000 Żydów łotewskich. Z Niemiec deportowano do Rygi ok. 20 000 ludzi (przeżyło ok. 3-4 % z nich), głównie jesienią 1942 i zimą 1942. Część Żydów z tych transportów znalazło się w pobliskich obozach Kaiserwald (Mezaparks), Salaspils i Jungfernhof (Jumpravmuita). Część Żydów z rejonu Rygi wymordowano w lasach Rumbula i Bikierniki, resztę w ramach kolejnych „selekcji” wysłano do innych obozów. Getto wyzwoliła Armia Czerwona w październiku 1944.
Sachsenhausen – obóz koncentracyjny utworzony w 1936 w Brandenburgii. Uwięziono tam łącznie ponad 200 000 ludzi, początkowo byli to więźniowie polityczni z Niemiec, potem inne grupy ludności prześladowane przez nazistów. Żydów zgodnie z rozkazem Himmlera z jesieni 1942 deportowano do Auschwitz. W kwietniu 1945 obóz wyzwoliły oddziały polskie i radzieckie. Po wojnie obóz wykorzystywały władze radzieckie.
Sobibór – obóz zagłady utworzony przez Niemców w kwietniu 1942 we wschodniej Lubelszczyźnie. Wiosną i latem 1942 Niemcy zamordowali tutaj w komorach gazowych ok. 100 000 Żydów z Lubelskiego, Czechosłowacji, Niemiec i Austrii. Po przerwie obóz wznowił działalność jesienią 1942 i funkcjonował do jesieni 1943 – przybyły tu transporty z Generalnego Gubernatorstwa, Słowacji, Holandii, Francji, gett na Litwie i Białorusi. Po powstaniu więźniów w październiku 1943 obóz został zlikwidowany. Liczbę ofiar szacuje się na 250 000 ludzi.
Terezin (Theresienstadt) – getto na terenie dawnego miasta garnizonowego w północno-zachodnich Czechach. W planach niemieckich przeznaczone było dla Żydów z Czechosłowacji i zachodniej Europy, w tym z Niemiec. Getto działało od listopada 1941 do maja 1945 (wyzwolone przez Armię Czerwoną). Do Terezina deportowano łącznie 140 000 Żydów, w tym 42 000 z Niemiec; 33 000 ludzi zmarło w getcie, 88 000 deportowano do miejsc eksterminacji. Przeżyło wojnę ok. 22 000 Żydów z terezińskiego getta.
Trawniki – obóz pracy w okolicach Lublina, utworzony przez Niemców jesienią 1941. Początkowo przeznaczony dla Żydów z Polski i radzieckich jeńców wojennych. Od wiosny 1942 deportowano tutaj Żydów z innych części Europy, w tym z Niemiec. W listopadzie 1943 w ramach „Aktion Erntefest” 10 000 więźniów zostało wymordowanych, a na wiosnę 1944 pozostałych przy życiu wysłano do obozu pracy w Starachowicach. Przez obóz w Trawnikach przeszło ok. 20 000 Żydów.


Źródła:

The Central Database of Shoah Victim’s Names, Instytut Yad Vashem (http://www4.yadvashem.org/lwp/workplace/IY_HON_Welcome )
Historia Żydów w Niemczech:
Ausgrenzung und Verfolgung der jüdischen Bevölkerung (http://www.dhm.de/lemo/html/nazi/antise ... index.html)
B. Frankiewicz, Losy ludności żydowskiej na Pomorzu Zachodnim w latach 1933-1940, „Biuletyn zydowskiego Instytutu Historycznego w Polsce“ 1987, nr 3-4, s. 71-83
Judenverfolgung 1933-1945 (http://de.juedisches-leben.org/judenverfolgung.php3) [chronologia prześladowań Żydów na stronie poświęconej losom Żydów w dzielnicy Berlina Pankow]
Der Kreis Neustettin. Ein pommersches Heimatbuch (przyg.: H. Rogge i F. Stelter), Würzburg 1972, s. 187-188.
Geschichte Preußen, Provinz Pommern, Kreis Neustettin [administracja i dane statystyczne, wersja strony z 2004 – obecna wersja z 2006 r. http://www.verwaltungsgeschichte.de/neustettin.html ]
Holocaust:
http://www.auschwitz-muzeum.oswiecim.pl
http://www.deathcamps.org [strona dotycząca eksterminacji Żydów w Europie Wschodniej]
http://www.kz-gedenkstaette-dachau.de [strona muzeum obozu w Dachau]
http://www.holocaust-chronologie.de [chronologia Holocaustu w Europie]
http://www.memoire-juive.org/liste_convois.htm [deportacje Żydów z Francji]
Najnowsze dzieje Żydów w Polsce w zarysie (do 1950 roku), pod red. J. Tomaszewskiego, Warszawa 1993
J. Nitkowska-Węglarz, Dom pod specjalnym nadzorem (II), „Głos Koszaliński” 6-7.01.2001, s. 8 [Słupsk jako centrala deportacyjna Żydów]
http://www.porges.net/Terezin/Transport ... rezin.html [lista transportów do i z Terezina]
http://www.stiftung-bg.de [strona muzeum obozu Sachsenhausen]
Wikipedia
Informacje osobowe:
Behrend Viktor - http://www.rijo.homepage.t-online.de/pd ... elist2.pdf
Flater Alfred - http://sirius.soldan.de/anwaltverein/ma ... _Liste.pdf
Wolfberg Rudolf - http://www.mortsdanslescamps.com/genera ... s/w_5.html

Opracował: Kamil Kruszewski
User avatar
ziom
Posts: 1431
Joined: 11 Dec 2006, 19:29
Location: z dworca

Post by ziom »

Kamil, jestem pelen podziwu dla pracy, ktora wykonales :!:
User avatar
ziom
Posts: 1431
Joined: 11 Dec 2006, 19:29
Location: z dworca

Post by ziom »

Dorzuce jeszcze wspomnienia Güntera Damaske o 9 listopada 1938 roku przeczytanych w jego ksiazce "Ich war einer von Hitlers Kinder":
"...Dla Zydow w naszym miescie zaczela sie wielka tragedia. Byl 9.11.38, dzien, ktory przeszedl do histori jako Krysztalowa Noc. Przed wyjsciem do szkoly wyjrzalem przez okno. Szkola sie pali(autor mieszkal na ulicy Zamkowej, a uczeszczal do Friedrichsschule). Nie bedzie dzisiaj szkoly, ucieszylem sie. Ale po drodze przyszlo opamietanie. To nie szkola plonela, ale lezaca naprzeciw zydowska synagoga...
...Ludzie z SS wlamali sie do synagogi, podlozyli ogien i wyniesli relikwie gminy zydowskiej Zlotego Cielaka(?)(Goldene Kalb(?)) Zajecia w szkole trwaly nadal...
...Z ciekawosci wyszedlem na ulice. Zydowskie sklepy byly od tygodni poprzedzajacych Krysztalowa Noc naznaczone zydowska, szescioramienna gwiazda. Na szybach i chodnikach widnialy napisy "nie kupuj u Zydow". W "Stürmerkasten", witrynie partyjnej i SS wisialy zdjecia mieszkancow kupujacych w zydowskich sklepach....
To wydarzylo sie w srode po poludniu, wyjrzalem na glowna ulice i zaciekawiony wyszedlem zobaczyc co sie dzieje. Tego dnia bylo zimno i ulice prawie puste. Ale jednak bylo inaczej niz zwykle, przed kilkoma sklepami cos sie dzialo. To byly zydowskie sklepy. Pobieglem przed sklep Hermanna Lessera, Zyda. Duza szyba wystawowa byla wybita ceglankami, ktore lezaly na wystawie . Po wepchnieciu przez dwoch robotnikow resztek szyby zaczeto grabic co sie da.... W dzikiej nienawisci rabowano, a wyposazenie sklepu niszczono.... Przygladajacy sie temu ludzie z SA nie reagowali.... Po kilku godzinach kazano przyniesc zrabowane rzeczy na posterunek Policji w Ratuszu. Wstyd bylo patrzc jak mieszkancy, miedzy nimi rowniez moi koledzy ze szkoly, wchodzili z lupem po schodach Ratusza i znikali na posterunku Policji....
Nasze centralnie polozone mieszkanie umozliwialo mi obserwowanie wydarzen na Placu Ratuszowym. Zydowscy mezczyzni byli doprowadzani bocznym wejsciem Ratusza do znajdujacych sie tam zamykanych i okratowany cel. Po jakims czasie ich zony podawaly im przez kraty pakunki....
Wkrotce podjechaly pod Ratusz autobusy znanej szczecineckiej firmy. Z bocznego wejscia Ratusza wychodzila pod kontrola Policji i SA milczaca kolumna. Po wsadzeniu do autobusow Zydzi zostali wywiezieni....
Gapie rozmawiali miedzy soba i uslyszalem, ze Zydzi zostana wywiezieni do obozow pracy zeby nauczyc sie pracowac..."
Stach
Posts: 3717
Joined: 28 Jan 2007, 23:31

Post by Stach »

Goldenes Kalb lub das Goldene Kalb to po polsku złoty cielec. Niemniej Damaskemu coś się pomerdało, bo w świetle Starego Testamentu złoty cielec to symbol powrotu do pogaństwa, bałwochwalstwa itd. i w synagodze nie byłoby dla czegoś takiego miejsca.
User avatar
ziom
Posts: 1431
Joined: 11 Dec 2006, 19:29
Location: z dworca

Post by ziom »

On sam tego nie widzial, te slowa "SS,SS und Goldenes Kalb" mial powterzac jakis stojacy na chodniku przed szkola uposledzony chlopiec. Ale jak pisales juz wczesniej, po 60 latach pewne wydarzenia i daty nabieraja nowego znaczenia :?
User avatar
bronx
Site Admin
Posts: 5469
Joined: 25 Feb 2005, 10:18
Location: Nstn in Pomm.
Contact:

Post by bronx »

Hermann Lesser prowadził swój zakład produkcyjny oraz sklep przy Preußische Straße 6. Miał zakład kuśnierski, sprzedawał galanterie skórzaną oraz różne nakrycia głowy. Kamienica nr 6 stała nad rzeczką obecnie nie istnieje została wyburzona chyba już w latach 90tych, w jej miejscu postawiono nową.

Image

Na tej kartce widać jego sklep po lewej stronie, widoczny jest nawet szyld z jego imieniem i nazwiskiem. Kupiec ten jest wymieniany juz w Adressbuchu z 1896 roku także sklep miał długa tradycję.
User avatar
ziom
Posts: 1431
Joined: 11 Dec 2006, 19:29
Location: z dworca

Post by ziom »

W Szczecinku mieszkalo odpowiednio:
- w 1800 roku- 39 Zydow
- 1816- 11
-1831- 129
-1849- 233
-1852- 253
-1855- 288
-1858- 311
-1861- 348 (dane: K.Tuempel "Neustettin in 6 Jahrhunderten")
Wedlug spisu ludnosci w 1910 roku w powiecie mieszkalo 405 Zydow(0,53% ludnosci), w 1925- 301(0,37%) i w 1933- 222(0,27%)(zrodlo:Kreis Neustettin). Na naplyw ludnosci zydowskiej w XIX wieku miala wplyw reforma w Prusach(Emanzipationsedikt) z 11.03.1812 roku nadajaca prawa obywatelskie rowniez ludnosci zydowskiej.
11.03.1828 roku gmina zydowska otrzymala pozwolenie na budowe synagogi, ktora mogla znajdowac sie w wewnetrznym ogrodzie lub podworzu, by odglosy z niej dochodzace nie przeszkadzaly innym i sama swiatynia nie byla narazona na halas. Synagoga na Friedriechstraße, zbudowana z muru pruskiego, splonela w lutym 1881 roku. Na jej miejscu zostal zbudowany, z pomoca finansowa wspolwyznawcow, nowy ceglany budynek synagogi nazywanej powszechnie w miescie swiatynia zydowska. Na rogu Wilhelmstraße mieszkal do 1933 roku rabin Kantor Voß, osoba bardzo szanowana, od konca I WS radny, a w czasach Republiki Weimarskiej przewodniczacy rady miasta. Dom obok synagogi nalezal rowniez do Zyda, handlarza skorami, Goldsteina.
Wiekszosc szczecineckich Zydow mieszkala w okolicy Rynku (Pl. Wolnosci), szczegolnie na Preußischer Straße, ktora byla glowna ulica handlowa. Znani szczecineccy Zydzi to Arndt, S.H. Behrend(pozniej Karstadt), Max Jakoby, bracia Lesser, bracia Michaelis, na Töpfermarkt mial swoja siedzibe handlarz konmi i zbozem Salinger. Slawa wybiegajaca poza granice powiatu cieszyl sie Freundlich, wlasciciel fabryki wyrobow filcowych. W Szczecinku praktykowal zydowski lekarz Dr. Bandmann. Wielu zydowskich uczniow uczeszczalo rowniez do gimnazjum.
Od roku 1933 ich rola w miescie byla coraz bardziej marginalizowana, az do krysztalowej nocy i deportacji Zydow z Neustettin.
User avatar
Stachu
Posts: 506
Joined: 14 Dec 2010, 11:26

Re: Żydzi szczecineccy - ofiary Holocaustu.

Post by Stachu »

Bardzo kompleksowe opracowanie historii obywateli Sczecinka , wyznania mojżeszowego , można znaleźć "pod" linkiem: http://www.sztetl.org.pl/pl/article/szc ... ,historia/" onclick="window.open(this.href);return false;
Przeczytałem ten artykuł z ciekawością i polecam go innym , bo jest naprawdę ciekawy.
Przed poddaniem się operacji chirurgicznej zatroszcz się o bieżące sprawy.Możesz przeżyć.
Ambrose Bierce
User avatar
bronx
Site Admin
Posts: 5469
Joined: 25 Feb 2005, 10:18
Location: Nstn in Pomm.
Contact:

Re: Żydzi szczecineccy - ofiary Holocaustu.

Post by bronx »

Dzisiaj trafiły do mnie od Pana Raddatza poprzez szczecineckie muzeum, dwa arcyciekawe zdjęcia związane z tragicznym końcem szczecineckich żydów.

Pierwsze zdjęcie pokazuje moment wywożenia żydów, z miasta. Autobus stoi na Preussische Str. na wysokości Hotelu Presussischer Hof. Co ciekawe wywożono ich autobusem, zawsze wyobrażałem sobie bardzie pociąg, to nie były czasy, gdzie podróżowano autobusem daleko. Może gdzieś był tylko punkt zborny niedaleko Szczecinka, Kamil pisał na początku w tym wątku, że wywożono z rejencji koszalińskiej w pierwszym etapie do Słupska. Szczecinek był w rejencji pilskiej, to gdzie ze Szczecinka wywożono? No chyba, że zorganizowano tak "komfortowe" warunki wywózki, że autobusem przewieziono ich na dworzec kolejowy, ale czy to możliwe? Bo raczej nie wygląda, żeby ten autobus znalazł się w kadrze przez przypadek.
zydzi1.jpg
zydzi1.jpg (402.79 KiB) Viewed 22848 times
Drugie zdjęcie jeszcze ciekawsze, ponieważ prawie wcale nie ma zdjęć samej synagogi. Tutaj widzimy już synagogę, już wypaloną, po dogaszaniu widać, że unosi się jeszcze obłoczek dymu nad pogorzeliskiem i ulicą, oraz zgromadzony tłum ludzi. Zdjęcia udostępnił Dietrich Westphal z Anklam, nie wiem czy to może jest potomek Westphala który miał zakład fotograficzny na ul. Rzemieślniczej. Podobno datują to zdjęcie, nie wiedzieć czemu na 11.09.1938 rok, Noc Kryształowa miała miejsce jak wiadomo 10.11.1938 i taką datę przyjmuje się za spalenie synagogi w Szczecinku, nie wiem dlaczego jak taka różnica, czyżby spalono ją wcześniej niż się przyjmuje?
zydzi2.jpg
zydzi2.jpg (283.45 KiB) Viewed 22767 times
the press
Posts: 215
Joined: 05 May 2008, 16:20

Re: Żydzi szczecineccy - ofiary Holocaustu.

Post by the press »

Zapewne czeski błąd w opisie pomylił miesiąc z dniem miesiąca, niewątpliwie zdjęcie zdrobione zaraz po pożarze z Noc Kryształową, bo widać jeszcze dymiące wnętrze. Zdjęcie z gatunku bezcennych, podobnie zresztą, jak pierwsze. Ciekawym okoliczności ich wykonania i historii z tym związanych
User avatar
bronx
Site Admin
Posts: 5469
Joined: 25 Feb 2005, 10:18
Location: Nstn in Pomm.
Contact:

Re: Żydzi szczecineccy - ofiary Holocaustu.

Post by bronx »

the press wrote:Zapewne czeski błąd w opisie pomylił miesiąc z dniem miesiąca,
No to chyba najbardziej logiczne i bardzo prawdopodobne wytłumaczenie, może nawet nie błąd a taki anglosaski sposób zapisania daty.
User avatar
Drahim
Posts: 596
Joined: 12 Mar 2009, 19:46
Location: kiedyś koło Gazowni

Re: Żydzi szczecineccy - ofiary Holocaustu.

Post by Drahim »

Zdjęcie z synagogą chyba trzeba odwrócić, bo domy nie są na swoim miejscu
User avatar
bronx
Site Admin
Posts: 5469
Joined: 25 Feb 2005, 10:18
Location: Nstn in Pomm.
Contact:

Re: Żydzi szczecineccy - ofiary Holocaustu.

Post by bronx »

Wszystko się zgadza, nic nie trzeba odwracać. Z tych domów dzisiaj nic się nie zachowało, ale po lewej widać kawałek budynku dzisiejszego Muzeum Regionalnego dawnej SP2. Ostatecznym dowodem, że zdjęcie nie jest odwrócone jest poprawna tablica rejestracyjna na samochodzie.

Dziewo na placyku istnieje do dzisiaj!
http://goo.gl/maps/uUCim" onclick="window.open(this.href);return false;

PS. zwróćcie uwagę o ile miasto "urosło", na dawnym zdjęciu okna piwniczne budynku szkoły całkiem dobrze wystają, na obecnych zdjęciach w googlarce, praktycznie zniknęły pod poziomem ulicy i chodnika.
Stach
Posts: 3717
Joined: 28 Jan 2007, 23:31

Re: Żydzi szczecineccy - ofiary Holocaustu.

Post by Stach »

Nie chcę się mądrzyć, ale pierwsze zdjęcie nasuwa sporo pytań. Przede wszystkim o datę. Poza tym - nie sądzę, by to mogło się w tak prosty sposób odbywać.

Poza tym, czy hitlerowskie władze rzeczywiście chciałyby robić z tego taki spektakl?
User avatar
bronx
Site Admin
Posts: 5469
Joined: 25 Feb 2005, 10:18
Location: Nstn in Pomm.
Contact:

Re: Żydzi szczecineccy - ofiary Holocaustu.

Post by bronx »

Oczywiście pytań jest wiele, tym bardziej, że zdjęcie nie jest nigdzie jakoś kompetentnie opisane. Na zdjęciu widzimy tylko tak na prawdę (to co jest pewne): Preussischer Str.; grupę ludzi; flagę ze swastyką co wskazuje na II poł. lat 30-tych ew. początek 40-tych; no i autobus

Dla mnie kluczowy w domysłach był ten autobus. Widok tego autobusu zsumowałem z tym co w tym wątku wyżej podawał ziom, czyli ze wspomnieniami naocznego świadka tamtych dni Guntera Damaske, dla przypomnienia:

"Nasze centralnie położone mieszkanie umożliwiało mi obserwowanie wydarzeń na Placu Ratuszowym. Żydowscy mężczyźni byli doprowadzani bocznym wejściem Ratusza do znajdujących się tam zamykanych i okratowany cel. Po jakimś czasie ich żony podawały im przez kraty pakunki....
Wkrótce podjechały pod Ratusz autobusy znanej szczecineckiej firmy. Z bocznego wejścia Ratusza wychodziła pod kontrola Policji i SA milcząca kolumna. Po wsadzeniu do autobusów Żydzi zostali wywiezieni...."

Tutaj na zdjęciu najprawdopodobniej mamy do czynienia z autobusem, który właśnie był w Szczecinku znany bo jeździł z centrum na dworzec i należał do firmy Kujath i synowie. Skąd ten wniosek? Otóż ten sam autobus jest na innym zdjęciem stojący pod dworcem. Autobus identyczny, napisy na burcie, kształt budy podobny, liczba okien, nawet ta przyczepka z tyłu jest.
atobus_pod_dworcem.jpg
atobus_pod_dworcem.jpg (107.81 KiB) Viewed 22596 times
Czy wywózka nie mogła być propagandowym spektaklem, w sumie władze III Rzeszy specjalnie się nie kryła z przesiedlaniem żydów tak jak np. z obozami śmierci.

Oczywiście jeżeli ten autobus znalazł się tam przypadkiem i jadąc na dworzec złapał się w kadr cały ten wywód jest bez sensu.

Dzisiaj napisał do mnie Pan Jerzy Gasiul z Tematu, w mailu również dzieli się wątpliwościami i stwierdził, że wg niego zdjęcie przedstawia moment rabowania i niszczenia żydowskich sklepów a nie wywózkę. Oczywiście to jest też możliwe ale też na zasadzie takich domysłów jak moje powyżej, bo wprost tego nie widać na tym zdjęciu. Mogę spróbować ustalić kto w tym konkretnym miejscu ulicy (tłum jest głównie zebrany przy jednym adresie) prowadził sklep, bo niestety na tym zdjęciu nie widać szyldów.
Post Reply