Szczecinek powstał ze słowiańskich osiedli.

Artykuły historyczne, napisane przez uzytkowników portalu szczecinek.org, oraz pochodzące z innych źródeł.
Post Reply
Szczecinek.org
Posts: 168
Joined: 02 Feb 2009, 21:13

Szczecinek powstał ze słowiańskich osiedli.

Post by Szczecinek.org »

Tytuł: SZCZECINEK POWSTAŁ ZE SŁOWIAŃSKICH OSIEDLI

Źródło: Zapiski Koszalińskie - zeszyt 2 - Koszalin/Słupsk 1958.
Autor: Aleksander Stafiński (Szczecinek)


Obszar, jaki wyłonił się z olbrzymiego prajeziora Wielim - Trzecieka, przedstawiał pomost lądowy, przebiegający od północnego zachodu ukosem na południe. Powstałe dwa oddzielne jeziora, Wielim i Trzesieka, połączone były wąską i stosunkowo płaską doliną rzeczki Niezdobnej. Na tym wąskim pasie ziemi pomiędzy obu jeziorami spotykamy już w XII wieku szereg słowiańskich osiedli obronnych, które skupiają się dość gęsto nad obu jeziorami. Odległość w linii wodnej do najdalszych osiedli, gdyż tytko taka mogła być brana pod uwagę, wynosiła 6 krn. Najdalej na północ wysuniętym osiedlem tego zespołu był gródek Gałorwo - Wielim, położony wówczas na wysepce jeziora Wielim. O trzy kilometry na południe od niego leżała okolnica rybacka Kiecz nad rzeczką Niezdobną. Okolnica ta tworzyła grupę domów słowiańskich rybaków. Jadąc dalej na południe rzeczką Niezdobną natrafiamy na wyspę grodziskową, „zamek” na jeziorze Trzesieka, a następnie, płynąc już dwa kilometry jeziorem Trzesieka na południe, dostajemy się na wzgórze grodziska, zwane „wieżą”. Gród ten wznosił się na przeciw późniejszego klasztoru Marientron. Czwarte grodzisko leżało na wschodnim brzegu jeziora Trzesieka na obszarze gruntów wsi Trzesieka. W zespole grodów szczecineckich było ono najdalej wysunięte na zachód i odległe o 3 krn drogą wodną od centralnego grodu, z którego później tworzy się ośrodek miejski Szczecinka. Tamże założony został zamek przez księcia Warcisława IV. Grody wraz z okolnicą Kiecz zamieszkałe były przez Słowian. Głównym zajęciem mieszkańców tego zespołu osiedli było rybołówstwo, przy równoczesnej uprawie małych działek ziemi. Z rzemiosł znane były tu: garncarstwo, koszykarstwo i wytapianie rudy bagiennej w dymarkach (Trzesieka). Budowle mieszkalne i gospodarcze na grodach i okolnicy były wznoszone w dużej części na palach dębowych, które jeszcze w roku 1896 wydobywano przy wznoszeniu skrzydła zamku z dna wysepki. Również cały system zwęglonych pali na grodzisku Gałowo - Wielim został odkryty w czasie badań tego grodziska, tymczasowo powierzchownych, w roku 1956. Łączność pomiędzy osiedlami utrzymywana była przez ówczesnych mieszkańców za pomocą czółen rybackich, którymi przebywali drogę wodną od grodu do grodu.
Prof. Tümpel, niemiecki historyk i znawca przeszłości Szczecinka, w swych pracach o Szczecinku usiłował ustalić dokładną datę założenia miasta, co sprawiło mu wiele trudności ze względu na brak oryginałów nadań oraz kronik, jak również niezgodności podawanych dat przez źródła niemieckie. Po zebraniu wielkiego materiału dowodowego ustalił datę założenia miasta na rok 1310. Twierdzi on, że założone miasto nosiło od początku charakter miasta niemieckiego, pomimo że najbliższe otoczenie było jeszcze przez długi czas słowiańskie. Dane te potwierdzają inni niemieccy historycy, a nawet Hermann Bollnow w „Baltische Studien” nr 38 z roku 1933 (s. 88) twierdzi, że „na Pomorzu nie ma żadnego miasta, które by rozwinęło się ze słowiańskiego grodu czy osiedla”.
Dla nas nie ma zasadniczego znaczenia ustalenie ścisłej daty założenia miasta na prawie niemieckim, lecz wykazanie, że historycy niemieccy usiłowali zatrzeć fakty i dowody przytaczane przez źródła niemieckie o powstaniu miasta z osiedla słowiańskiego, jak również udowodnienie fałszowania tych danych przez niemieckich historyków regionalnych, zwłaszcza ich usiłowań pomniejszenia roli słowiańskich mieszkańców w organizacji miasta.
Postaramy się na podstawie poważnego niemieckiego materiału historycznego udowodnić, że miasto Szczecinek powstało ze słowiańskiego grodu, oraz że słowiańska ludność na przestrzeni kilku stuleci pomimo germanizacji wywierała zasadniczy wpływ na rozwój i organizację miasta.

Szczecinek. Fragment jeziora Trzesieka z budynkiem zamku z roku 1618
rys1.jpg
rys1.jpg (116.07 KiB) Viewed 6396 times
W Geschichte u. Beschreibung des Pommerłandes na stronie 339 czytamy; Książę Warcisiaw IV zbudował w 1318 r. zamek Szczecinek dla zabezpieczenia granicy przeciw Polsce w takim miejscu na jeziorze, które jeszcze walem zamkowym [Bugrgwall -— grodzisko] się nazywa.
Hermana Lehmann w „Bausteine zur Stettiner Lokal geschichte (str. 3) wspomina pod rokiem 1309 - 1313 tylko odbudowę zamku i rozpoczęcie zakładania zamku. Przypuszcza, że zamek Szczecinek istniał już co najmniej w 1295 troku. Christian Wustrack w Beschreibung von Vor u. Hinter Pornmern (str. 624) notuje, że: na pagórku na jeziorze Trzesieka leży otoczony wodą zamek. Ludwik Quandt superintendent z Parzędzka, a więc miejscowy dobry znawca tych okolic, w Eigene Bemerkungen - Chronik der Stadt Ncustettin (str. 15—19) podaje, że w 1313 roku w każdym razie istniało tylko „Bergfride” to jest słowiańskie grodzisko z ziemi z wsią. Za nim powtórzyli te dane archiwista dr Gustaw Eratz w Die Städte der Provinz Pommern i dr Zechlin w Neustettiner Kreis („Baltische Studien nr 36 z 1881 r. str. 1). Wszyscy zacytowani historycy mają rację, gdyż przed założeniem zamku i miasta w centrum istniał już na jeziorze Trzesieka słowiański gród, który został przez Niemców zajęty, rozbudowany i dostosowany do potrzeb nowych gospodarzy. Że gród słowiański istniał w roku 1295, a nawet wiele wcześniej, nie ma żadnych wątpliwości. Trudno przyjąć za fakt, że zamek na wyspie został zbudowany w roku założenia miasta, tj. w roku 1310, lecz należy przyjąć za pewnik, że istniejące budowle słowiańskiego grodu zostały

Szczecinek. Kompleks budynków zamku Warcisiawa IV. Widok z wieży zamkowej
rys2.jpg
rys2.jpg (155.01 KiB) Viewed 6401 times
odpowiednio rozbudowane. Twierdzenie Quanta, Kratza, Zechlina i Lehmanna należy uznać za słuszne o tyle, że w chwili założenia Szczecinka istniało w centrum miasta słowiańskie grodzisko z ziemi z wsią. Gród ten został zajęty przez osadników niemieckich a słowiańska ludność osady usunięta do osiedla Kiecz. Grody „zamek”, Trzesieka i Gałowo - Wielim nie utrzymały się i po założeniu miasta przestały istnieć, a ludność tych grodów zasiliła okolnicę Kiecz.
Twierdzenie Bollnowa, że żadne miasto zakładane na prawie niemieckim nie powstało na słowiańskim osiedlu, nie wytrzymuje krytyki. Że grody słowiańskie częstokroć leżały z dala od zakładanych miast, tłumaczy się tym, że zakładane były najczęściej w miejscach trudno dostępnych, na wyspach jezior, łąkach podmokłych lub wzgórzach. Małe te gródki nie miały możności utworzenia podgrodzi, natomiast jest rzeczą pewną, że osiedla otwarte i wioski słowiańskie rozwijały się pod osłoną kilku nieraz okolicznych grodów, do których w razie potrzeby i zagrożenia chroniła się cała ludność okoliczna.

Szczecinek. Zamek Warcisława IV według Lubina. Rysował Z. Naja
rys3.jpg
rys3.jpg (164.76 KiB) Viewed 6404 times
Po założeniu miasta Szczecinka w roku 1310 przez księcia Warcisława IV osada Kiecz została oddzielona od miasta dwoma rowami i wałem z palisadą. Powoli zaczęła się bezlitosna i nie przebierająca w środkach germanizacja i osadzanie niemieckich kolonistów w XVI wieku. Słowianie zamieszkali na obszarze miasta zostali usunięci i jak wspomina Kantzow w Chronik von Pommern (t. 1, str. 169), W myś1 wydanego prawa winni być nie dopuszczeni do żadnych przedsiębiorstw, usuwani i niszczeni. Die Wenden sollen gar in Grunt verdruckt und vertilgt oraz …die Wenden aus allen Gewercken fern gehalten. Na podstawie tego zarządzenia Kiecz staje się gettem ludności słowiańskiej, która nie mogła się stać obywatelami miasta ani posiadać ziemi. Słowianie mogli tylko być Schutzgenossen — „podopiecznymi”. Pomimo surowości zarządzeń ludność słowiańska długo opierała się germanizacji i przenikała z Kiecza do Szczecinka, a sama germanizacja na tym terenie trwała bardzo długo. Fakt ten potwierdza Cosmus von Simmer jeszcze w XVII wieku. Prof. Tümpel w historii Szczecinka stwierdza, że wśród nazwisk mieszczan Szczecinka spotyka się szczególnie wiele słowiańskich, których nosiciele przybyli prawdopodobnie z Kiecza lub pobliskich Wsi (str. 31). Ze wzmianki tej możemy wnioskować, że w rozwoju miasta Szczecinka dużą rolę odegrała osada Kiecz, dając mu wielu mieszkańców. Nazwiska burmistrzów Szczecinka: Woyke, Qadejakob, Robeke i inne bezspornie pochodzą z Kiecza, o czym Tümpel kilkakrotnie wspomina. A oto imiona mieszkańców Kiecza jeszcze w XVI i XVII wieku (podane przez Tümpla na stronach 355 - 366): Bartosse - 1537, Janeke - 1537, Jurke - 1537, Kaske - 1636, Matzke - 1537, Wotzek (Wozeche) - 1570, Ratzlaff (Wracisław) - 1537, Barnim, Bogusław z roku 1660. Imiona te mówią same za siebie.

Szczecinek. Zamek księcia Filipa II i zamek północny według Lubina. Rysował Z. Naja
rys4.jpg
rys4.jpg (163.7 KiB) Viewed 6412 times
Jeszcze w roku 1866 istniał drewniany rybacki most przez rów miejski, który łączył Kiecz ze Szczecinkiem. Po obniżeniu się poziomu jeziora Trzesieki i zniesieniu śladów wałów i rowów miejskich granica Kiecza się zatarła. Jak wspomina prof. Tümpel na str. 37: na Kieczu znajdują się cząstki gruntu, na którym po wydzieleniu zbudowano w 1822—1845 roku szkolę i synagogę. Nawet po połączeniu osady Kiecz z miastem i zabudowaniu ulic w XIX wieku charakter jej jako przedmieścia o ubogiej ludności, często rybackiej, pozostał nadal i przetrwał do czasów najnowszych.
the press
Posts: 215
Joined: 05 May 2008, 16:20

Re: Szczecinek powstał ze słowiańskich osiedli.

Post by the press »

mimo zasług pana Stafińskiego dla powstania muzeum muszę stwierdzić, że to bełkot rodem z komunistycznych broszur, szczególnie ubawiła mnie opowieść o okrutnej i bezwzględnej germanizacji Szczecinka w średniowieczu
Stach
Posts: 3717
Joined: 28 Jan 2007, 23:31

Re: Szczecinek powstał ze słowiańskich osiedli.

Post by Stach »

Można się z autorem nie zgadzać (mnie na przykład nie przekonuje), ale dlaczego zaraz "bełkot", po co od razu wymachiwanie tymi komunistycznymi broszurami niczym maczugą? Równie dobrze artykuł ten mógł się ukazać w okresie międzywojennym, w periodyku wydawanym przez uczonych sympatyzujących ze środowiskami zdecydowanie antylewicowymi.
the press
Posts: 215
Joined: 05 May 2008, 16:20

Re: Szczecinek powstał ze słowiańskich osiedli.

Post by the press »

Zgadza się, głupota nie zna ograniczeń ideologicznych. Niestety, gorzej gdy takie pseudonaukowe wywody z tezą do pośmiania służą konkretnym siłom politycznym do uzasadniania różnych dziwnych posunięć. Szczecinecki przykład nie jest pierwszym i ostatnim ani najbardziej drastycznym, ale ponieważ na forum mówimy o naszych sprawach pozwoliłem sobie na powyższą uwagę. Historyk może mieć swoje sympatie i poglądy, ale też odrobinę rozsądku w wypisywaniu podobnych niestworzonych bredni
User avatar
lewy
Posts: 75
Joined: 07 Aug 2008, 12:31
Location: szczecinek

Re: Szczecinek powstał ze słowiańskich osiedli.

Post by lewy »

...ale bzdety - torpedowanie ,,wsiego'' co prosłowiańskie czy anty niemieckie przez pseudoliberałów - budzi we mnie śmiech...
bo to tak jak negowanie słowiańskich korzeni Pomorza ha ha ha kolesie :mrgreen: jak tak ktoś lubi germanie to niech poczyta co w ich pierwszych kronikach piszą o ziemiach na wschód od odry, a wcześniejsze zapiski ,,niemców'' kto mieszkał na ich dzisiejszych pół. i wsch. ziemiach czyli był pierwszym gospodarzem : SŁOWIANIE i tyle
Walcz o ziemie Słowian - naszych Braci Pomorzan
Post Reply