Kino w Neustettin.

Dyskusje historyczne na temat przedwojennego Neustettin.
Post Reply
User avatar
bronx
Site Admin
Posts: 5469
Joined: 25 Feb 2005, 10:18
Location: Nstn in Pomm.
Contact:

Kino w Neustettin.

Post by bronx »

W szczecineckiej monografii wymienione jest jedno kino działające w mieście przed 1945 rokiem. Wymienia się tam Union-Theater być może dlatego, że jak głosi dumny napis reklamowy na zachowanym bilecie z tego kina, było to Erstes und größtes Lichtspieltheater - pierwsze i największe kino w mieście. Tymczasem w Neustettin w latach 20tych działały nawet trzy kina. Dobrym źródłem wiedzy w tej tematyce są dość skrupulatnie prowadzone spisy kin w całych Niemczech, nazywane różnie w zależności od wydawcy np. Reichs- Kino-Adreßbuch, Kino-Adreßbuch. Wychodziły rokrocznie, dostępne są informacje od 1918 roku do 1941, tak że dość szczegółowo można prześledzić co się działo z kinami w tym okresie w mieście. Wszystkie informacje tutaj zawarte pochodzą z tego źródła, nieznacznie uzupełniane miejskim adressbuchem.
Jak wyżej wspomniałem działały w mieście trzy kina, Union-Theater, Kammer-Lichtspiele oraz Palast-Lichtspiele. Zastanawiające jest, że jest mało zdjęć nawet samych budynków istniejących kin. Dobrze udokumentowane na zdjęciach jest jedynie Kammer-Lichtspiele, no ale to pewnie dlatego, że znajdowało się w okazałym budynku Gesellschaftshaus'u. Union-Theater znajdowało się przy Bismarckstr. 15 (obecny adres budynku Wyszyńskiego 15). Budynek istnieje do dzisiaj, po wojnie też znajdowało się w nim pierwsze w mieście kino Wolność, obecnie od wielu lat w tym miejscu mieści się sklep sportowy. Według danych zawartych w Reichs- Kino-Adreßbuch, kino zostało otwarte w 1910 roku z tego widać, że nowinka techniczna jaką było kino dość szybko pojawiło się w Szczecinku, na równi z większymi miastami. Właściwie dopiero od 1910 roku zaczęto na świecie tworzyć filmy z fabułą i pełnometrażowe. W 1918 roku właścicielem kina był Georg Grützmacher, który również zamieszkiwał kamienicę numer 15. W latach 1922 - 1928 właścicielem był Erich Grützmacher, a w 1928 pani Auguste Grützmacher. Należy przy tym zwrócić uwagę na to, że to kino było najprawdopodobniej interesem rodzinnym i stąd częste zmiany imion właścicieli a nie faktyczne zmiany własnościowe, widocznie do tych informatorów podawano tylko różne osoby odpowiedzialne za kino, sam Georg Grützmacher był również kupcem i handlował meblami. Inne źródło, czyli miejski adressbuch jeszcze w 1928 roku podaje Georga Grützmacher jako właściciela handlu meblami i właściciela UnionTheater. Od 1930, prawdopodobnie po śmierci lub przejściem w stan spoczynku Georga, kinem zarządza już do końca Paul Grützmacher, miejski adressbuch wskazuje, że właścicielem jest razem z bratem Kurtem Grützmacher, również dane z 1932 potwierdzają, że kino prowadziło rodzeństwo. Kino posiadało początkowo 250 miejsc, rozbudowa ilości miejsc nastąpiła ok. 1924 roku, na przestrzeni lat 20tych i 30tych była określana na od 350 do 365 miejsc. Seanse odbywały się codziennie, w 1927 roku pojawia się adnotacja, że zmiana repertuaru miała miejsce we wtorki i piątki. Od 1931 roku kino jest członkiem Reichsverbandes Deutscher Lichtspieltheater - Besitzer E. V. (krajowe stowarzyszenie właścicieli niemieckich kin). Organizacja ta m.in. wydawała swoje pismo Reichsfilmblatt.
reichsfilmblatt_klein.jpg
reichsfilmblatt_klein.jpg (12.42 KiB) Viewed 3393 times
W 1931 jest informacja, że do seansów filmowych, wówczas jeszcze niemych filmów grała 3 osobowa orkiestra kinowa, jednak już od 1932 roku pojawia się w kinie nagłośnienie firmy Kinoton, Union-Theater wchodzi w nową erę kina dźwiękowego. Dodać należy, że nastąpiło to również dość szybko biorąc pod uwagę, że pierwszy film dźwiękowy pojawił się w 1927 roku a pierwszy europejski film dźwiękowy to dopiero rok 1930. Zastanawiająca jest firma, która dostarczyła nagłośnienie, obecnie również działa firma niemiecka firma Kinoton zajmująca się m.in. nagłośnieniem kin, jednak na swojej stronie internetowej podaje jakoby działa od 1948 roku. Prawdopodobnie ta przedwojenna firma przestała działać lub nie przetrwała zawieruchy wojennej a ta obecna to zupełnie nowy powojenny projekt. Sala kina była nie tylko salą kinową, już od 1925 została określona jako Lichtspiele und Kino-Variete mit Vortrag Bühne, czyli kino wraz z teatrem wodewilem i miejscem wykładów. W sali kinowej Union-Theater, zresztą podobnie jak w naszym dzisiejszym kinie Wolność, obywały się zapewne liczne imprezy muzyczne w 1928 roku źródło podaje, że kino posiadało Singspiel-Konzession, czyli koncesję na prowadzenie coś w rodzaju sali koncertowej i wodewilu. W 1930 scena miała 15 m2, w 1931 podano, że scena jest wielkości 3 na 4 metry, od 1932 roku nastąpiło powiększenie sceny bo już do końca informatory podają wiekość sceny jako 32 m2. Na koniec dodam, że Paul Grützmacher prowadził również kino objazdowe w Groß-Born (Bornym Sulinowie) gdy wypełniło się one po brzegi wojskiem w związku ze zbliżającą się wojną. Były dwa miejsca wyświetlania filmów w 1938 Groß-Born Arbeiterlager und Truppenübungsplatz Westfalenhof (Kłomino) oraz w 1941 Groß-Born Arbeiterheim, Groß-Born Kommandantur-Lichtspiele.
Jedyną pamiątką jaką jaką znam po tym kinie jest ten zachowany bilet kinowy z 11.10.1944.
bilet union theather.jpg
bilet union theather.jpg (248.6 KiB) Viewed 3402 times
Drugim dużym kinem było Kammer-Lichtspiele, znajdowało się ono w budynku Gesselschafthaus przy Mackensenstr. 28 czyli w obecnym budynku produkcyjnym CSI Słowianka przy ul. Kościuszki 28.
kinobauer.jpg
kinobauer.jpg (90.98 KiB) Viewed 3462 times
Przy tym kinie pojawia się pewien problem z adresem i numeracją budynku. Ulica nie dość, że zmieniała nazwę to jeszcze była zmieniana na niej numeracja, przynajmniej jeden raz co jest potwierdzone na różnych planach miasta. Dodatkowo pojawiają się w opisywanych tutaj źródłach, pewne nieścisłości. We wpisie z 1918 kino znajduje się przy Königsvorstadt 18, co jeszcze jako tako się zgadza, ale już od 1920 do 1925 opisywane jest jako Königsvorstadt 21, co jest najbardziej zastanawiające, żeby w końcu od 1927 do 1938 być opisywanym jako Königsvorstadt 12, co jest na pewno właściwym adresem i odpowiada późniejszemu Mackensenstr. 28 który to adres pojawia się w 1941 i odpowiada dzisiejszemu adresowi ul. Kościuszki 28. Odpowiedzi są dwie albo były w tym miejscu aż takie znaczne zmiany adresowe, albo co chyba bardziej prawdopodobne być może ten numer 21 jest zwykłym błędem literowym powtarzanym przez kilka lat z rocznika na rocznik kinowej książki adresowej. Podobne nieścisłości pojawiają przy dacie uruchomienia kina, wpisy z 1928, 1929 i 1930 pojawia się informacja, że kino uruchomiono w 1913 roku, jednak wszystkie późniejsze wpisy czyli od 1931 do 1941 podają rok otwarcia jako 1923. Nie wiem co jest tego powodem, może literówka, bo przecież nie jest to data prawdziwa, bo przecież spis kin z 1918 roku wymienia już to kino z tej nazwy a w 1923 nie było jakieś nawet zmiany właściciela, żeby liczyć datę od nowa. Sam budynek Gesselshafthausu jest znacznie starszy niż historia kina w Szczecinku. Powstał pod koniec XIX wieku, pierwszym właścicielem był Theodor Hense w książce adresowej opisany, jako dyrygent, a później właśnie jako właściciel tego budynku. W tym budynku znajdowała się restauracja i sala koncertowa, z czasem był rozbudowany o lewe skrzydło.Nieruchomość często zmieniała właścicieli, na pocztówkach w zależności od okresu widać na budynku nazwisko Hense, Fügner. Dodatkowo opisywane dzisiaj źródła podają kolejnych właścicieli. W 1918 roku był to Ernst Karsten, później od 1920 do 1922 zarządca majątków ziemskich Heinrich Schäfer, mieszkający w pobliżu na Seestr. 4. W 1924 właścicielem kina zostaje Ernst Bauer i pozostaje nim już do końca. Sala kinowa początkowo miała 252 miejsca, a od 1937 roku już 277. Seanse w 1920 roku odbywały się w soboty, niedziele i poniedziałki a od 1921 codziennie. W 1927 pojawia się informacja o właścicielach Bauer & Olesch, i tak jest do końca. W różnych latach jest wymieniony albo Bauer albo Olesch lub są wymienieni jak powyżej. Analizując wpisy w adressbuchach miejskich można dojść do wniosku, że Alois Olesch był odpowiedzialny bardziej za gastronomiczną stronę Gesselschafthausu gdyż był jego zawód opisywany jako restaurator a Ernst Bauer za kino opisywany jako jego właściciel. W 1927 roku podana jest informacja, że zmiana repertuaru następowała we wtorki i piątki. W 1928 przy nazwie kina pojawił się dopisek "und Freilichttheater" co mogło by sugerować, że w pobliżu działała jakaś scena letnia, amfiteatr. W latach 1929, 1930, 1931 źródło podaje, że kino jest członkiem Reichsverbandes Deutscher Lichtspieltheater - Besitzer E. V. (krajowe stowarzyszenie właścicieli niemieckich kin). W 1931 roku orkiestra kinowa składała się od 3 do 4 osób. W 1932 pojawia się nagłośnienie firmy Klangfilm. Firmę Kalngfilm w 1928 stworzyły firmy Siemens i AEG (właściciel Telefunkena) jako firmę specjalizującą się w tworzeniu profesjonalnego sprzętu nagłaśniającego oraz nagłaśnianiem sal kinowych. Dzisiaj ich sprzęt jest bardzo unikalny i zarazem bardzo ceniony wśród audiofili, częstokroć są to całe ściany z których wydobywa się dźwięk. Przykładowy zestaw głośnikowy na zdjęciu poniżej. No i to magiczne i niesamowite logo firmy, po prostu gotowa okładka dla zespołu Kraftwerk :)
klangfilmspeakers.jpg
klangfilmspeakers.jpg (101.19 KiB) Viewed 3465 times
klangfilm.png
klangfilm.png (22.77 KiB) Viewed 3462 times
Trzecie kino, najbardziej tajemnicze i najmniejsze ze wszystkich nazywało się Palast-Lichtspiele. Otwarte zostało w 1913 lub 1918 roku, tutaj też pojawiają się sprzeczne informacje w różnych rocznikach kinowych książek adresowych. Znajdowało się w kamienicy przy Bismarckstrasse 57, obecny adres ul. Wyszyńskiego 57.
wyszynskiego57.jpg
wyszynskiego57.jpg (90.17 KiB) Viewed 3407 times
W kinie było 200 miejsc. W 1918 roku właścicielem był Albert Patzwald, roku 1920 Heinrich Schäfer w tym samym czasie był też właścicielem kina przy Königsvorstadt, w 1921 wymieniany jest Karl Krebs, a od 1924 do 1928 Karl Zernott. Seanse w 1920 roku odbywały się w zimie codziennie a latem trzy dni w tygodniu. W latach od 1921 do 1925 źródło podaje że seanse odbywały się codziennie. Coś złego zaczęło się dziać w 1927 jest wpis o kinie jednak z zastrzeżeniem, że kino obecnie nie odgrywa seansów, a później w 1928 roku jest podana informacja, że seanse odbywają się tylko zimą. 1928 jest ostatnim rokiem kiedy to kino w spisach się pojawia, tak że najprawdopodobniej po prostu upadło i zostało zamknięte a lokal przerobiony na sklep. Kino najmniej znane bo z najkrótszą historią i nawet pierwsi polscy mieszkańcy Szczecinka nie mogli go w tym miejscu zastać, żeby w jakikolwiek sposób mogło zafunkcjonować w świadomości, dodatkowo jest zupełny brak dokumentacji fotograficznej działającego w tym miejscu kina.

Chciałbym zwrócić uwagę na siłę, jakie kino miało w tamtych czasach, w niewielkim mieście ok. 16000 mieszkańców, działy w szczytowym okresie trzy kina, które razem miały prawie 800 miejsc a seanse odbywały się codziennie.

Na koniec aby poczuć klimat dawnego kina kilka zabytków kinematografii, które obecnie są powszechnie dostępne w sieci.
Najstarszy na świecie zachowany film z 1888 roku, pt. Roundhay Garden Scene. Zarejestrowane zostały całe 2 sekundy, na 9 klatkach.


28 grudnia 1895 odbyła się w Paryżu pierwsza projekcja filmów braci Lumière, wyświetlone zostały m.in.:
Wyjście robotników z fabryki Lumière w Lyonie (tytuł oryginalny: La Sortie de l'usine Lumière à Lyon)

Wjazd pociągu na stację w Ciotat (fr. L' Arrivée d'un train a la Ciotat)


W 1902 roku powstaje jeden z pierwszych filmów fabularnych, jest nim film Georges Mélièsa - Podróż na Księżyc (fr. Le voyage dans la Lune)



W 1927 roku powstał słynny film Fritza Langa, Metropolis. Polecam szczególnie, tutaj akurat w wersji z doskonałą muzyką wykonywana na żywo przez wielką orkiestrę oraz dodatkowo wzbogacona wersja odnalezionymi niedawno w Buenos Aires zgubionymi na wiele lat scenami. Jedną z ról odgrywa urodzony w Szczecinie Heinrich George, znany nam gównie z filmu Kolberg.

Post Reply